Xác định lỗi trong bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng

Lỗi là một yếu tố chủ quan nói lên thái độ tâm lí của con người đối với hành vi của mình và hậu quả của hành vi đó. Nói người gây ra thiệt hại phải có lỗi tức là người đó thấy hoặc phải có nghĩa vụ phải thấy trước được hành vi của mình có thể gây thiệt hại cho người khác và hành vi đó là trái pháp luật. Dưới đây là đôi ý của chuyên viên tư vấn về hợp đồng tại Bình Dương chia sẻ khái quát về khía cạnh pháp lý này.

Lỗi còn là yếu tố để xác định một thiệt hại cần phải bồi thường hay không, hành vi gây ra thiệt hại có thể là hành vi vi phạm các thỏa thuận trong hợp đồng hoặc là hành vi trái pháp luật hay không. Vì vậy, trong trách nhiệm bồi thường thiệt  hại ngoài hợp đồng, chứng minh người gây thiệt hại phải có lỗi là một trong các điều kiện cần, để làm căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.

Trong trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì dù người gây thiệt hại có lỗi cố ý hay vô ý đều phải bồi thường, vì người gây ra thiệt hại trước khi tiến hành một công việc nào đó phải có nghĩa vụ thấy trước các tác hại có thể xảy ra và phải áp dụng những biện pháp đề phòng. Trước khi thực hiện hành vi người thực hiện phải có nghĩa vụ ý thức được hành vi của mình có thể gây thiệt hại hay không, do đó phải chịu trách nhiệm trước bất kì hình thức nào khi thực hiện hành vi đó. Từ đó có thể kết luận rằng lỗi là một cơ sở pháp lí cho việc bồi thường thiệt hại.

Lỗi cố ý và lỗi vô ý

Cố ý gây thiệt hại là trường hợp một người thực hiện hành vi nhận thức rõ hành vi của mình sẽ gây thiệt hại cho người khác mà vẫn thực hiện và mong muốn hoặc không mong muốn nhưng để mặc cho thiệt hại xảy ra.

Vô ý gây thiệt hại là trường hợp một người không thấy trước được hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại mặc dù phải biết hoặc có thể biết trước thiệt hại xảy ra hoặc có thể có trước hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại nhưng cho rằng thiệt hại sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn chặn được.

Có quan điểm cho rằng, các cá nhân trong xã hội đều có quyền được bảo đảm về tính mạng, tài sản cho nên mỗi khi có sự tổn hại xảy ra, người gây thiệt hại đương nhiên phải bồi thường. Trách nhiệm dân sự được xây dựng trên cơ sở lỗi sẽ là giải pháp vừa thỏa mãn đạo lý vừa hợp với lợi ích công cộng.

Mức bồi thường thiệt hại

Điều 605 BLDS 2005 có quy định về mức bồi thường theo nguyên tắc như sau

Thiệt hại phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, hoặc hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Người gây thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường, nếu do lỗi vô ý mà gây ra thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế trước mắt và lâu dài của mình

Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì người bị thiệt hại hoặc người gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường

Khả năng kinh tế trước mắt và lâu dài của người gây ra thiệt hại gồm: Tài sản hiện có, thu nhập hiện tại và tài sản, thu nhập sau này. Nếu có đủ cơ sở để đánh giá mức độ thiệt hại không phải là quá lớn với khả năng kinh tế lâu dài của người gây ra thiệt hại thì họ vẫn phải bồi thường toàn bộ thiệt hại.

Điểm c Khoản 2.2 Nghị quyết 03/2006/NQ-HĐTP cũng nêu rõ: “Người gây thiệt hại chỉ có thể được giảm mức bồi thường khi có đủ hai điều kiện sau đây:

Do lỗi vô ý mà gây thiệt hại;

Thiệt hại xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế trước mắt và lâu dài của người gây thiệt hại, có nghĩa là thiệt hại xảy ra mà họ có trách nhiệm bồi thường so với hoàn cảnh kinh tế trước mắt cũng như về lâu dài họ không thể có khả năng bồi thường được toàn bộ hoặc phần lớn thiệt hại đó.”

Như vậy, xác định lỗi vô ý hay cố ý của người gây thiệt hại có thể ảnh hưởng tới mức độ bồi thường thiệt hại. Cơ sở xác định lỗi cũng là một điểm đáng lưu ý.